Ինչպես հավատալ դատավորի որոշումներին, երբ իր կենսագրությամբ նա ջախջախում է որևէ վստահություն իր հանդեպ. ինչ հիմունքներով են ընտրվում դատավորները

29.08.2024

2018 թվականին Հայաստանը ապրեց մի իրադարձություն, որը, այն ժամանակ թվում էր, կարող է շրջել նրա պատմության անիվը: Դա հեղափոխությունն էր։

Այն հույսի շող դարձավ աշխարհով մեկ ապրող միլիոնավոր հայերի համար։ Իրենց հայրենիքով մտահոգ մարդիկ սրտի տագնապով հետևում էին, թե ինչպես է Հայաստանը տարիներ շարունակ տառապում անարդարությունից և անօրինությունից։ Երկիրը գրաված իշխող կլանը պետությունը վերածել էր անձնական հարստացման համար պայքարի ասպարեզի։ Կոռուպցիայի և անձնական շահույթի անհագ ծարավում մոլորված իշխանությունները Հայաստանը բաժանեցին բարեկամների և թշնամիների՝ խարխլելով նրա ապագան։

Երկար տարիներ աշխարհի տարբեր ծայրերում սփռված հայերը դիտում էին, թե ինչպես է իրենց հայրենիքը կամաց-կամաց անհուսալիորեն սուզվում դեպի անդունդը՝ զուրկ արդարությունից ու զարգացման հույսից:

Բայց 2018 թվականի հեղափոխությունը, ինչպես թունելի վերջում գտնվող լույսը, նրանց մեջ սերմանեց այն համոզմունքը, որ Հայաստանը վերջապես կարող է վերածնվել։

Շատ հայեր, ունենալով հնարավորություն և միջոցներ, որոշեցին, որ եկել է գործելու ժամանակը։ Ավելի լավ ապագայի հույս գտնելով՝ նրանք սկսեցին վերադառնալ Հայաստան՝ ձգտելով իրենց ռեսուրսները ներդնել հայրենի երկրի զարգացման գործում։ Ամբողջ աշխարհից Հայաստան էին հոսում նրանք, ովքեր ցանկանում էին իրենց հայրենիքում բարձրակարգ ու ամուր բիզնես կառուցել: Նրանք երազում էին բարեկեցիկ, անկախ երկրի մասին։ Ոգեշնչված նոր, արդար հասարակության գաղափարներով՝ նրանք հույս ունեին, որ իրենց ջանքերը կօգնեն Հայաստանին վերջապես ոտքի կանգնել։

Սակայն իրականությունը շատ ավելի բարդ ու դաժան ստացվեց։ Մի քանի տարի անց պարզ դարձավ, որ նրանց շատ հույսերին վիճակված չէր իրականանալ: Հայաստանի կառույցներում շարունակում էր տիրել անհաղորդությունն ու բացարձակ թյուրըմբռնումը, թե ինչպես կարելի է երկիրը կառավարել, ինչպես այն առաջ տանել, ինչպես Հայաստանը գրավիչ դարձնել բիզնեսի և ներդրումների համար։ Ավելի ու ավելի հաճախ ներդրողները, օտարերկրյա ընկերությունների ներկայացուցիչները և տեղական ձեռներեցները բախվում են անհասկանալի և արհեստականորեն ստեղծված խոչընդոտների, որոնք խանգարում են իրականացնել իրենց նախագծերը։ Այս խոչընդոտները ստեղծվում են իշխանությունների կողմից, որոնք, թվում է, բոլորովին անտեղյակ են, որ իրենց գործողությունները վնասում են Հայաստանին:

Բայց դա խնդրի միայն կեսն է: Հայաստանի իշխանության մեջ ահռելի թիվ են կազմում մարդիկ, որոնք սերտորեն կապված են նախկին իշխանության հետ, որը տարիներ շարունակ ճնշում էր երկիրը։ Անցյալի այս ներկայացուցիչները, չնայած բոլոր փոփոխություններին, շարունակում են անխոչընդոտ զբաղեցնել առանցքային պաշտոններ՝ կայացնելով կարևոր որոշումներ ուժային կառույցներում։ Նրանց ներկայությունը նշանակում է, որ նախորդ իշխանության ազդեցությունը ոչ մի տեղ չի վերացել, և հին կարգերը շարունակում էին ապրել նոր պատյանի տակ։

Հասկանալու համար, թե որքան խորն են այդ կապերը, և արդյոք հեղափոխությունն իսկապես կարողացավ արմատախիլ անել հին արատները, բավական է նայել Հայաստանի վարչական դատարանի դատավորներից մեկի կենսագրությանը։ Սա մեկ մարդու պատմություն է, բայց այն արտացոլում է ողջ երկրի ճակատագիրը, արդարության համար նրա պայքարը և փոփոխության ցանկությունը: Այս դատավորի կյանքի պրիսմակով կարելի է փորձել հասկանալ՝ նախկին ուժերը մնո՞ւմ են իշխանության ղեկին, թե՞ իսկապես պարտություն կրեցին հեղափոխությունից հետո:

Սա պարզապես այն հարցը չէ, թե ով է այսօր ղեկավարում երկիրը: Սա հարց է, թե որքանով է Հայաստանը հասել իրական փոփոխությունների և որքան խորն են այդ փոփոխությունները: Ի վերջո, հեղափոխությունը ոչ միայն իշխանափոխություն է, այլև հասարակության, նրա արժեքների և առաջնահերթությունների խորը վերափոխում։ Եվ մեկ դատավորի օրինակով կփորձենք պատասխանել այս կարևոր հարցին՝ իսկապե՞ս փոխվել է Հայաստանը, թե՞ նրա անցյալը դեռ շարունակում է երկիրը պահել իր համառ ձեռքերում։

Վարչական դատարանի դատավոր Անի Հարությունյանի օրինակով կարելի է շատ հեշտորեն ցույց տալ, թե Հայաստանում իշխանությունը որքան խոցելի է մնում 2018 թվականի հեղափոխությունից հետո։

Անի Հարությունյանը, ծնված 1982 թվականին Երևանում, առաջին հայացքից հաջողակ և հավակնոտ կարիերայի օրինակ է։ Երևանի պետական համալսարանից և Մեծ Բրիտանիայի Ուորվիքի համալսարանից իրավագիտության աստիճան ստանալուց հետո նրա մասնագիտական հետագիծը արագ զարգացավ: Նա հասցրել է աշխատել մի քանի խոշոր կազմակերպություններում, ինչպես նաև առանցքային պաշտոններ է զբաղեցրել ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովում։ 2013 թվականին, նշանակվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի դատավոր, Հարությունյանը կարծես հասել էր իր կարիերայի բարձունքներին։

Այնուամենայնիվ, նրա մասնագիտական և ֆինանսական գործունեության ավելի խորը վերլուծության արդյունքում բազմաթիվ հարցեր են առաջանում նրա գործունեության էթիկայի և դատավորի ծառայողական պարտականությունները ազնվորեն կատարելու ներքին հնարավորության վերաբերյալ:

Դատավոր Հարությունյանին է պատկանում զգալի չափով անշարժ գույք, այդ թվում՝ 11 ոչ բնակելի տարածք և բնակարան Երևանի էլիտար թաղամասերում, մի քանի մասնավոր ավտոկայանատեղիներ, ամառանոց Արզնիում և BMW մակնիշի 2016թ. Ավտոմեքենա: Գույքի այս չափը դատավորի համար, ում պաշտոնական աշխատավարձը կազմում է 8,561,281 դրամ տարեկան, լուրջ հարցեր է առաջացնում:

Կասկածելի է, թե արդյոք նման ծավալի գույք կարելի՞ էր ձեռք բերել պաշտոնական եկամուտներով, թե՞ այդ ակտիվները ձեռք են բերվել նրա պաշտոնական դիրքի հետ աղերս չունեցող, սակայն դատավորի կոչմանն ու նշանակությանը չհամապատասխանող այլ աղբյուրներից։

Անի Հարությունյանի հայրը՝ Գրիգոր Հարությունյանը, եղել է Սերժ Սարգսյանի մտերիմ ընկերը, ով բարձր պաշտոն է զբաղեցրել ՀՀ Ազգային ծառայությունում։ Ընտանեկան կապերը նախկին իշխանության ներկայացուցիչների հետ, որոնք հայտնի էին իրենց կոռուպցիայի մեջ, ստվեր են գցում Հարությունյան դատավորի անաչառության վրա։ Հարցը, թե նման մարդկանց հետ կապված դատավորը որքանո՞վ կարող է անկախ լինել, մնում է բաց։

Հարությունյանը մասնակցում է երկու առևտրային կազմակերպություններում՝ «Գրիար» ՓԲԸ և «Կրիստալ Արտ» ՍՊԸ: Այս ընկերությունները, հատկապես հաշվի առնելով, որ դրանցից մեկը տնօրինում է ազգականը (Գրիգոր Հարությունյանի փեսան), նույնպես կասկածներ են առաջացնում։ Դատավորը, ըստ էության, չպետք է զբաղվի կոմերցիոն գործունեությամբ, քանի որ դա կարող է հանգեցնել շահերի բախման։

Հարությունյանը հանդես է գալիս որպես խոշոր գումարների փոխատու ընկերություններում, ինչպիսիք են Mixhin LLC-ն և Orbi Group Batumi-ն: Այս գործարքները, որոնք ներառում են մեծ գումարներ, կարող են ցույց տալ, որ դատավորը հասանելի է զգալի ֆինանսական միջոցների, որոնց ծագումը միշտ չէ, որ պարզ է:

2023 թվականին Հարությունյանի նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույքի օրինականացմանն աջակցելու համար։ Չնայած նրան, որ այս մեղադրանքը լուրջ հարված է դատավորի հեղինակությանը, նա շարունակում է պաշտոնավարել, նրա գործառույթները անգամ ժամանակավորապես կասեցված չեն:

Վարչական դատարանի դատավորը, որպես արդարադատության ներկայացուցիչ, պետք է լինի անբասիր իր հեղինակությամբ, թափանցիկ իր գործերում և անկախ որևէ ազդեցությունից՝ լինի դրանք քաղաքական, ընտանեկան, թե առևտրային:

Անի Հարությունյանի դեպքում, սակայն, ակնհայտ են շահերի բախման, եկամտի կասկածելի աղբյուրների և նախորդ իշխանության ներկայացուցիչների հետ ընտանեկան կապերի փաստեր ու նշաններ, որոնք վարկաբեկում են նրան որպես անաչառ դատավորի։ Իրերի այս վիճակը կասկածի տակ է դնում օբյեկտիվ որոշումներ կայացնելու և արդար դատավարություն վարելու նրա կարողությունը:

Զգալի ակտիվների առկայությունը, առևտրային կառույցներին մասնակցությունը և նախկին կոռումպացված իշխանության հետ կապերը հիմնավոր կասկածներ են առաջացնում, որ դատավոր Հարությունյանը կարող է օբյեկտիվ և արդարացիորեն կատարել իր պարտականությունները։ Վերջին հաշվով, նրա անձնական և տնտեսական կապերը նվազագույնը խաթարում են վստահությունը Հայաստանում արդարադատության համակարգի նկատմամբ, որը շարունակում է խորը բարեփոխումների և մաքրման կարիք ունենալ:

Նախկին պրակտիկան, կոռումպացված կլանների ազդեցությունը և կառավարման մեջ թափանցիկության բացակայությունը խորապես արմատավորված են արդարադատություն իրականացնող կառույցներում։ Այս վիճակում իշխանությունը չի կարող ապահովել երկրի կայուն զարգացումը և չի կարողանում վերականգնել Հայաստանի վստահությունն ու հեղինակությունը աշխարհասփյուռ հայության աչքում։

Հեղափոխությունը, որը փոփոխություններ էր խոստանում, ցավոք, չկարողացավ արմատախիլ անել հին կարգերը՝ Հայաստանը թողնելով մի վիճակում, որտեղ նրա հեղինակությունը շարունակում է վտանգված լինել: Խնդիրները, որոնք տեսնում ենք մեկ դատավորի օրինակում, արտացոլում են երկրի ընդհանուր իրավիճակը՝ իրական բարեփոխումների, թափանցիկության և արդարության բացակայությունը։ Սա հիասթափություն է առաջացնում հայկական սփյուռքի մոտ, որն անկեղծորեն հավատում էր փոփոխությունների հնարավորությանը և պատրաստ էր աջակցել իր հայրենիքի զարգացմանը։

Վարդան Արզաքանցյան